Door de stilte heen, op weg naar nieuwe klankvertes. Muziek luisteren als oefening in opperste concentratie, maar wel met een oor voor pure schoonheid. In de luwte en met veel vasthoudendheid heeft de Zwitserse componist Jürg Frey (1953) een eigen klankwereld geschapen. Geen postmoderne, barokke muziek vol tierelantijnen, maar meditatieve, serene klankgedichten waarvan iedere noot het gewicht in goud waard is. Op de slotdag van November Music staan de schijnwerpers een middag lang gericht op het werk van deze in Nederland nog te onbekende toondichter. Specialisten als Quatuor Bozzini, pianiste Keiko Shichijo, violist Joe Puglia en zangeres Keren Motseri en New European Ensemble buigen zich over zijn oeuvre in de Willem Twee Toonzaal.

Jürg Frey wordt doorgaans gerekend tot de Wandelweiser-school. Sinds 1992 blaast deze groep componisten de nalatenschap van componisten als John Cage, Morton Feldman en Alvin Lucier nieuw leven in. Minimale klankeenvoud, stilte, muziekconcept en een meditatieve grondhouding staan centraal. Maar waar een deel van de Wandelweiser-componisten geregeld verstrikt raakt in gortdroge, conceptuele constructies en gevriesdroogde stiltes, kiest Frey steeds voor de muziek. Composities waarin volop ruimte is voor harmonische schoonheid, betekeniszwangere verstilling en zelfs melodie. Vol bewondering omschreef de Amerikaanse muziekcriticus Alex Ross zijn strijkkwartetmuziek ooit als een ‘Mahler Adagio dat gewichtloos het luchtledige kiest.’  

Jürg Freys muzikale loopbaan begon als actief klarinettist. De in het Zwitserse Aarau opgegroeide Frey studeerde klarinet aan het conservatorium van Genève, waarna hij compositielessen kreeg van Urs Peter Schneider in Bern. Zijn liefde voor het klarinetspel moest het uiteindelijk afleggen tegen zijn toenemende interesse in het componeren. In 1993 sloot hij zich aan bij de Wandelweiser-school en het Wandelweiser Komponisten Ensemble, met wie Frey regelmatig concerten verzorgd.

In zijn muziek laveert Frey virtuoos tussen twee extremen. Aan de ene kant de meer Westerse klassieke traditie waarin een verhalend hoofdpad met kronkelende zijwegen wordt afgelegd. Aan de andere kant kiest Frey voor een meer weids, soms statisch klankcanvas waarin de tijd opgeslokt wordt. Muziek die zowel richting als bewegingsloosheid zoekt. Een compositorische balanceeract die Frey met verve speelt en muziek met een grote, innerlijke spanningsboog oplevert. Frey noteert zijn muziek nog helemaal met de hand, zodat hij iedere noot de volle aandacht kan schenken, zo benadrukt hij. ‘Ik beschouw iedere noot als een individu, ik respecteer iedere noot als een klankpersoonlijkheid,’ vertelt hij aan journalist Brian Olewnick. Frey werkt graag nauw samen met betrokken musici die zijn partituur in feite pas echt tot leven kunnen wekken. Frey excelleert in het schrijven van intieme kamermuziek: van solo pianowerken en strijkkwartetten tot ensemblewerken voor variabele bezettingen. 
 

In volle concentratie luisteren naar muziek kan de mens uiteindelijk rijker maken, ervaart Frey. ‘In mijn muziek doe ik dat door stilte en verstilling, door precies uitgekozen toonhoogtes, door de sensatie van een vorm of muzikale overgangen, door twijfel en beweging.’ Hoog tijd dus om op ontdekkingsreis te gaan door het verborgen oeuvre van een van Zwitserlands belangrijkste componisten.

Mark van de Voort

www.juergfrey.com